Negatif Bir Zihinle;
Pozitif Bir Yaşam Yaşayamazsın.

Sizler bu yazıyı okurken belki yılın son ayları, belki de yeni yılın ilk günleri olabilir. Hangi dönemde okursanız okuyun “Yaşamınızda ve iş hayatınızda pozitif motivasyonunuzun eksik olmaması dileği ile…”

Şimdi diyebilirsiniz ki motivasyonun pozitifi, negatifi mi olur? Tabii ki… Aslında çoğu işveren ve yönetici hiç farkında olmadan,  özellikle yıl sonuna doğru çalışanları negatif şekilde motive ederek verimliliği arttıracağını düşünmektedir. Ancak, her düşünce uygulanabilir değildir. O yüzden bir iki temel kavramı açıklamakta fayda var.

Motivasyon Nedir ?

Motivasyon en basit tanımı ile “bir şeyi yapma istediğidir.” Bu isteğin gerçekleşmesi ise bizim kendi kişiliğimize ve nasıl motive olduğumuza bağlıdır. Yani şirketimizdeki çalışanlar farklı şekilde motive olmaktadır.  Acaba, kaç çeşit motivasyon var ?

Kaç Çeşit Motivasyon Var ?

Genellikle  “İÇ MOTİVASYON”  ve “DIŞ MOTİVASYON”  olmak üzere iki tür motivasyon vardır. Bu motivasyon çeşitlerini bilmenin faydası, şirketinizdeki her bir çalışanın farklı şekilde motive olduğunun farkında olmanızdır.

“İÇ MOTİVASYON”:  Kelime anlamından da alışılacağı gibi  “içten”  gelen tutku ile kişi sorumluluk almaktır. Bu iç motivasyon, kişinin inanç sistemi ile de bağlantılı olup, hangi değerleri  gerçekleştirirse mutlu olacağının göstergesidir. Genellikle bireyler, kararlarının iş arkadaşları tarafından “kabul edilmesi”, işveren / yönetici tarafından “önere edilmesi”, “belli bir ekibi yönetmesi”, “kişiler üzerinde etkili olması (güç)”  gibi nedenlerle daha fazla sorumluluk alarak mutlu olurlar.

“DIŞ MOTİVASYON”: Bireyi motive edecek uyarıcıların “dışarıdan” gelmesidir. Görevi yerine getirme isteği dış kaynaklara bağlıdır ve görevi gerçekleştirmenin sonucunda belli bir ödül vardır. Örneğin kişinin bir ödül beklentisi ile motive olması veya kişinin herhangi bir korkudan veya cezadan kaçınmak için motive olması genelde dış kaynaklı motivasyon örnekleridir. Dış motivasyonun “maddi” temele dayanması nedeni ile aslında tartışmalı olan motivasyon yöntemlerinden biri olup en çok bilinen örnekler “Ayın Elemanı” ve  “Hedefe Bağlı Aylık Primler” dir.

Dış motivasyonu harekete geçirmek için, kişi pozitif veya negatif şekilde motive edilebilir. Bu motivasyon şekli aslında farkında olmadan uyguladığımız “Pozitif veya Negatif Motivasyon”dur. Bunu günlük hayatımızdan basit bir örnekle açıklayalım.

• “POZİTİF MOTİVASYON”: Kişiye belli bir hedef verilir ve olumlu davranışlar söylemlerle de desteklenerek kişi ödüllendirilir. Örneğin: “Eğer çalışırsan ve yüksek notlar alırsan, sana yeni bir bisiklet alırım.” (Ödül) Böyle bir durumda “Benim çocuğum yapar, başarır, biz sana güveniyoruz ve her zaman arkandayız” söylemleri ile hedefin gerçekleşmesi sağlanır. O zaman, bu pozitif motivasyonla çocuğunuz bir ivme kazanır ve dilediğiniz başarılara imza atar.

• “NEGATİF MOTİVASYON” ise “korku” ve “ceza” ile ilgilidir ve kişi belirlenen hedefi gerçekleştirmediği taktirde olumsuz davranışı cezalandırmayı hedefler. Negatif motivasyonda, kişinin olumsuz davranışı ceza yöntemi ile sonuçlanır. Örneğin: “Eğer çalışırsan ve yüksek notlar alırsan, sana yeni bir bisiklet alırım,  çalışmazsan bu yaz tatil yok" (Ceza) şeklinde tanımlanır. Tabii bizler kültürel olarak atalarımızdan gelen öğrenilmiş deneyimlerin sonucunda kendi motivasyon kriterimizi çocuğumuzda da deniyoruz. Genelde aileler negatif motivasyonu kullanıyorlar. “Senden adam olmaz, boşuna uğraşma nasıl olsa başaramayacaksın…” gibi söylemlerle çocuklarını hırslandırıp istedikleri başarıyı elde etmeye çalışırlar. Ancak karşısındaki kendisi gibi negatif motive olan biri değilse, çocuk şu şekilde düşünecektir: “annem-babam doğru söylüyor olmalı, benden hiçbir şey olmaz diyerek harekete geçip değişeceğine daha da tembel ve somurtkan biri olur.
  

Dolayısı ile öncelikle kişinin motivasyon şeklini tanımlamalı ve ona göre harekete geçmelisiniz.

Pozitif ve Negatif Motivsyon Arasındaki Fark Nedir ?

Her iki motivasyon çeşidi de aslında aynı “olumlu sonucu” bekler.  Kişinin davranışlarını olumlu yönde değiştirmesi hedeflenir. Pozitif motivasyonun, negatif motivasyonun yanında  uzun vadede yan etkisi yoktur. Halbuki negatif motivasyonun “sevilmeme /nefret edilme” gibi yan ekisi vardır. Çünkü bunu kullanan kişiye karşı nefret duygusu uyanır.  Örneğin, çalışanlarını sık sık negatif motivasyonla motive eden işveren/ yönetici büyük ihtimalle sevilmeyen biri olur. 

Negatif Motivasyonu Kullanmayın

Firmaların çoğu çalışanların motivasyonunu arttırmak için “Dış Motivasyona”  yönelir yani çalışanların verimliliğini arttırmak için dış uyarıcılara ihtiyaç duyarlar ve bunun için yıllık bütçe ayırırlar. “Yıllık Sosyal Etkinlik Planları” hazırlanır, “Ayın Elemanı” ve  “Aylık Hedef Primi” uygulamasına geçilir.

“Maddi” temelli olan bu itici dış motivasyon gücünün yanında işveren / yöneticilerin belki de en çok sevdikleri motivasyon türlerinden biri “Negatif Motivasyon”dur. İşveren/ yöneticilerin, özellikle yıl sonuna doğru çalışanlara negatif sözler söyleyerek motive etme hali midir yoksa göz dağı verme hali midir bilemem… Ancak aşağıdaki negatif motivasyon sözleri hepinize tanıdık gelir ;  

 - "İşletmedeki hatalar arttı, yıl sonunda kar oranımız düşer, sizler de prim alamazsınız.”

- "Sizin hatalarınız yüzünden, müşteri kaybı yaşadık, yıl sonunda adam çıkartabiliriz.”

- "Bu yıl hedefleri tutturamayacağız gibi, son 1-2 ay hedeflere daha sıkı sarılın, yoksa yıl sonu primi olmaz."

Bu sözler, toplantılarda veya ofislerde ulu orta açık açık söylenir. Bu cümleler aslında, kötü niyetli söylenmez, sadece çalışanlarda biraz korku / tedirginlik yaratarak hedefe odaklanması istenir. Çünkü, “korku” ve “ceza” negatif motivasyonun besleyicisi olarak algılanır. Ne de olsa kültürel mirasımız, negatif motivasyon bizim kanımızda var.

Ancak, yukarıda da bahsettiğim gibi negatif motivasyonun kendi içinde handikapları var. Yapılan araştırmalar, negatif motivasyon uygulayan işveren / yöneticilerin çalışanlar tarafından pek sevilmediğini göstermektedir.  Ayrıca, günümüz işletmelerinde bu kavramlar “yeni jenerasyonlar” için motivasyon aracı değil, tehdit olarak algılanmaktadır. Ne de olsa “özgüvenli (?) bir gençlik. 

Tabii bir de şirketteki  “Fısıltı Gazetesi”ni de unutmamak gerek, çok hızlı çalıştığı için tüm konuşmalar 10 dk. içinde şirket içinde yayılır. Eee sonuç ne olur dersiniz? İşveren / yöneticiler kendince çalışanları “motive edecekti”, ama bu söylemlerin çalışanlara yansıması ters olur, gerçekte yaşanan tam bir “motivasyonsuzluktur”. Bu konuşmadan sonra,  şirket içinde kim işine sarılabilir ki ! Çalışanları maddi bir kaygı sarmıştır; “Acaba öyle olursa ne olur?”, “Kaybedecek de fazla bir şeyim yok, maaşım zaten düşük, tazminatımı da alır giderim.”,  “Başka bir iş bakmaya başlayayım bari?”  diyerek işveren / yönetici kendi silahı ile kendi ayağını vurmuş olur.

Üstelik bir yıllık sosyal etkinlik faaliyetleri, ayın elemanı ve prim uygulaması için ayırdığınız bütçe ile hedeflere ulaşmaya çalışırken “negatif motivasyon konuşması” ile emeklerinizi sıfırla çarpıp yok ettiniz. Haydi tekrar motivasyon planları, hedefler… Yok, yorulduk artık, yap bozlardan yorulduk…

Bu günlük iş temposuna 8:00 -18:00 çalışma saatleri yetmez oldu. Çalışanların başını kaldıracak ne hali ne  enerjisi kalmamış iken bir de negatif sözler günlük enerjiyi iyice alıp götürür. Dolayısı ile şirkette kimsenin yüzü gülmez olur. Herkes önündeki işe odaklanır ve stresli ortam sebebiyle olası bir hatayı nasıl diğer çalışma arkadaşına yüklerimi düşünür.

Peki Hangi Tür Motivasyon  Kullanılmalıdır?

İşveren / yönetci olarak bizler olumlu davranışı ödüllendirmeyi hedeflesek de burada önemli olan hangi motivasyon yöntemini tercih edeceğimizdir. Negatif motivasyonu tercih etmememiz gerektiğini belirtmiştik, çünkü zaten stresli olan iş ortamında kimse ekstra negatif sözler duymak istemiyor.

Bir şirkette tek tip bir motivasyon kullanamazsınız, çünkü farklı profildeki insanlar var ve her birinin motivasyon beklentisi farklıdır.  Şirketinizdeki çalışan profillerini olan Beyaz Yaka (idari ofis çalışanları) ve Mavi Yaka (işçiler) için bile farklı motivasyon şekilleri olmalıdır.

Bugün bir Mavi Yaka için maddi (para) kaynaklı bir motivasyon yöntemi fayda sağlarken, Beyaz Yaka için unvan, başarının takdir edilmesi / ödüllendirilmesi gibi yöntemler daha cazip. Burada asıl önemli olan kişinin karşılanmamış olan ihtiyacının belirlenmesi veya tam tersi sahip olduklarını kaybedeceği şeyler olmasıdır. Yoksa siz kişiye sahip olduklarını vermeye çalışırsanız, kişi tüm bunlara sahip olduğu için motive olmayacaktır.

Tabii “Bizim insanları inceleyecek bu kadar zamanımız yok” derseniz,  bilmeniz gereken tek şey “negatif motivasyonu” kullanmamanız gerektiğidir.

Pozitif Olun, Ümitli Olun…

 Pozitif olun , ümitli olun yoksa “Negatif Bir Zihinle;  Pozitif Bir Yaşam Yaşayamazsınız.”