SEMA ADALI

Firmanızdaki en değerli elemanlarınızdan biri bir gün aniden istifa edeceğini söylüyor ve sizler ortada hiç bir sorun görünmemesine rağmen yapılan davranışa anlam veremiyorsunuz. Aslında yaşanan stresin de ötesinde adına “mobbing” dedikleri gizli bir psikolojik şiddettir.

Mobbing Nedir ?

İş yerinde psikolojik şiddet (mobbing); yıldırma, bastırma, haksiz suçlama, küçük düşürme, genel taciz, duygusal eziyet ve psiko-teror uygulamak yoluyla, bir kişiyi işyerinden dışlamayı amaçlayan, kötü niyetli eylemlerden oluşan bir süreçtir.

Mobbing Nasıl Başlar ve Biter ?

Gün içerisinde yaşadığımız günlük sorunlar iş hayatının doğal bir parçası olarak kabul edilmektedir. Ancak, bazen yönetim tarafından çok iyi gözlenemeyen ve özellikle alt kadrolarda ciddi örgütsel sorunlar yaşanmaktadır. Mobbing örgütsel yapıda her şekilde yer alabiliyor; dikey olarak astlar üstlerine, üstler astlarına veya yatay olarak eşitler de bir araya gelip çeteleşerek bir kişiye yüklenebiliyorlar.

İş hayatında “MOBBİNG SENDROMU” bir anda kendini göstermeyip Leymann tarafından tanımlanan beş aşamada gerçekleşerek belli bir zaman sonra kendini göstermektedir.

Anlaşmazlık Aşaması : Gerçekleşen kritik bir olayla, bir anlaşmazlık ile tanımlanır, henüz mobbing değildir, fakat mobbing davranışına dönüşebilir.

Saldırganlık Aşaması: Saldırgan eylemler ve psikolojik saldırılar, mobbing dinamiklerinin harekete geçtiğini gösterir. Çalışanların şerefi, doğruluğu, güvenilirliği ve mesleki yeterliğine saldırı başlar ve kişinin çevresinde bir güvensizlik halkası oluşturulur. Olumsuz iletişim yoluyla kişinin aşağılanması, utandırılması ve küçük düşürülmesi amaçlanır.

Kurumsal Güç Aşaması: Yönetim, ikinci aşamada doğrudan yer almamışsa da, durumu yanlış yargılayarak, bu negatif döngüde işin içine girer ve kişi, örgütlü ve kurumsal bir güçle baş etmek zorunda bırakılır.

Tanımlama Aşaması: Kişi; zor, asi, muhalif, psikolojik sorunları olan biri olarak damgalanır. Yönetimin yanlış yargısı ve taraflı tutumu, bu negatif döngüyü hızlandırır. Şirket psikolojik şiddeti görmezden geldiği, göz yumduğu, hatta kışkırttığı için kişi kendini çaresiz görür ve mobbing süreci tamamlanmış olur. Hemen her zaman, bunun sonunda, isten kovulma, yer değiştirme zorlanma veya zorunlu istifa vardır.

İsine Son Verilme Aşaması: Kovulmadan sonra, duygusal gerilim ve onu izleyen psikolojik şiddet sarsıntısı, psikosomatik hastalıklar devam eder.

İşyerinde Psikolojik Süreç, beş farklı aşamadan geçerken psikolojik şiddet mağdurlarının karsılaşabilecekleri olası yıldırma davranışlarını Leymann Tipolojisi tanımıyla aşağıdaki gibi sıralanmaktadırlar:

“İşyerinde psikolojik şiddet tanımına uyan olumsuz davranışlar listesi çok geniştir. Listede yer alabilecek mobbing tutum ve davranışlarından belli başlılarını şu şekilde belirleyebiliriz: Haksız eleştiri, hata bulmak, zayıflatmak, tecrit etmek, dışlamak, iki yüzlülük, asıl niyeti gizlemek, iftira etmek, çarpıtmak, sürekli eleştiri, disiplin usullerinin kötüye kullanılması, haksız yere işten çıkarmak, hedef yapmak, köşeye itmek, alaya almak, tehdit etmek, aşırı yük altına sokmak gibi her tür rahatsız ve taciz edici eylemde bulunmak ve benzeri tutum ve davranışlar, mobbing olarak değerlendirilir.``

Kimler Mobbing Uyguluyor ve Kimler Bu Sürece Maruz Kalıyor ?

Yapılan araştırmalar, yükselmeye gereksinim duyan insanlar kendi eksiklerinin telafi etmek ve başarılı kişiler tarafından üretilen yeni fikirlerden rahatsız olan aşırı kontrolcü, korkak, sinirli ve iktidar açlığı çeken kişiler bu tacizci davranışlara başvurmaktadır.

Mobbinge maruz kalan kişilerin ortak özellikleri; yaratıcı, uyumlu, çalıştıkları iş yerine sadık olan ve yaptıkları işle özdeşleşmiş olmaları. İyi yetişmiş, uyumlu ve şirket açısından gelecek vaat eden elemanlar en kolay mobbing süreci uygulanabilecek kişilerdir.

Zararlı Kim ?

Firmada psikolojik şiddettin (mobbing) uygulanması sadece çalışan kişiye değil şirkettin kendisine de zarar vermektedir. Şirket içerisinde gerilim ve çatışmalı bir iklimin oluşmasına neden olarak şirket sağlığını / huzurunu bozan, çalışanların iş tatminini ve çalışma barışını olumsuz yönde etkilen temel bir şirket sorununa dönüşmektedir.

Mobbing’in olduğu yerde çalışanları motive eden, güven sağlayan, şirket bağlılığını ve iş tatminine katkı sağlayıcı tüm faktörler ortadan kalkmakta ve performans düşüklüğü, işe karşı kayıtsızlık, bıkkınlık, tatminsizlik, örgütsel çatışma, işgücü devir hızında artma, verimsizlik ve etkinsizlik yer almaktadır.

Dikkat !!!

Genel anlamda adına iş stresi dediğimiz kavramın altında yatan “mobbing sendromu”nun Türkiye’de tacize uğrayanların Avrupa ülkelerine oranla çok daha fazla olduğunu bilinmektedir. Çünkü, yıldırma ve aşağılama yoluyla kişiyi işten çıkarmaya zorlamanın bir yönetim biçimi olarak benimsendiği gözlenmektedir.

Bu sürecin yaşanmasını önlemek için dikkat etmemiz gereken nokta; şirket içerisindeki çalışanların davranışlarını gözlemleyerek sorunları sadece yönetim seviyesindeki kişilerden değil alt kadrolardan da dinleyerek olası bir mobbing sürecini engellemek.