Yüzyıllarca insanoğlu insanın kendisini anlamaya çalışıyor, İnsan Kaynakları Bölümleri de adayın işe uygunluğunu çoğu zaman mülakat, teknik sınav veya iş başı uygulama yöntemiyle anlamaya çalışıyor. Bunun sonucunda elde ettiğimiz bilgiler işin teknik yeterliliği konusunda bize fikir verirken, adayın gerçek kişiliğini anlamakta zorlanıyoruz. İşte öyle bir anda, bize yardımcı olan “Kişilik Envanterleri” imdadımıza yetişiyor.

Kişilik Envanterleri

Her ne kadar iş tecrübemiz “Ben adamı ilk bakışta tanırım dese” de bilimselliğin yerini hiçbir şey tutamaz. Kişilik analizini ölçen ve değerlendiren tüm “Kişilik Envanterleri” beş ana kişilik faktöründen hareket ederek, daha alt detaylarda kişilerin kişisel özelliklerini ölçüp değerlendirmektedir. Bu beş ana boyut farklı kişilik envanterlerinde (16 PF, 5 Kişilik Faktörü, Hogan, Thomas vb.) farklı ele alınırken en çok kullanılan kişilik envanterlerinden biri olan 16 PF Kişilik Envanterinde, 5 ana Global Kişilik Faktörü ve 16 Temel Kişilik Özelliği aşağıdaki gibidir;

5 Global Kişilik Faktörü - Dışadönüklük, Endişe Düzeyi, Gerçekçilik, Bağımsızlık ve Oto-Kontroldür.

16 Temel Kişilik Özelliği - Sıcakkanlılık, Problem Çözme, Strese Tölerans, Baskınlık, Canlılık, Kurallara Bağlılık, Sosyal Girişkenlik, Duyarlılık, İhtiyatlılık, Soyuta Odaklılık, Ketumluk, Kendini Sorgulama, Değişimlere Açıklık, Kendine Yeterlilik, Mükemmeliyetçilik ve Gerginliktir.

Kişilik Envanterleri Nerede Kullanılmaktadır ?

Kişilik Envanterlerinin iş dünyasında ağırlıklı kullanıldığı süreç: İşe Alma ve Yerleştirme Sürecidir. Burada adayın işe uygunluğunu ve kişiliğini analiz etmek ve bunu somut bilimsel verilere dayanarak yapmak son derece önemlidir. Çünkü, çağ “Bilgi Çağ” istediğiniz her şeyi “google” de aratabilir ve bir sürü iş geliştirme kitabı arasında “Mülakat Teknikleri” ile ilgili bir çok detay öğrenebilirsiniz. Zaten, adaylar da mülakata gelirken bu tarz kitaplardan en az birini okuyup, sorulabilecek olası sorulara hazırlanarak mülakata geliyorlar. Bu cevapların çoğu da bir İK Yöneticisi veya Bölüm Yöneticisinin duymak isteyeceği yanıtlardır, bu da sizin ortalama yarım saatlik zaman dilimi içerisinde kişiyi anlamada ve analiz etmede size çok objektif bir sonuç değerlendirmesi vermeyecektir.

Kişilik Envanterlerinin kullanıldığı bir diğer alan da Kariyer Planlamadır. Kişilerin, kendi kişiliklerine uygun pozisyonlarda çalışması ve bu doğrultuda kariyer yapma imkanının olması işteki verimlilik ve mutluluk açısından son derece önemlidir. Örneğin, Pazarlama Yöneticisi pozisyonuna getirmeyi düşündüğünüz kişinin teknik bilgisi çok iyi olmasına rağmen, içe dönük ve alttan alan birisi olduğunu göz önünde bulundurduğunuzda kişinin ne kadar başarılı olma ihtimali var ki ? O yüzden kişinin kişiliği iyi analiz edilerek ona uygun pozisyonda görev alması sağlanmalıdır.

Kişilik Envanterleri Ne Kadar Güvenilir ?

Bugün piyasada uygulanan kişilik envanterlerinin çoğunun yabancı kaynaklı olması sebebiyle Türk kültürüne ve normlarına uygunluğu, geçerlilik ve güvenirlik çalışması mutlaka yapılmış olmadır. Bu çalışmalar, bu hizmeti sunan firmalar ve psikologlar tarafından bilimsel ilkelere dayanarak yapılmaktadır. Bu tarz ön çalışması yapılmış olan kişilik envanterleri güvenilirdir, ancak onun haricinde internetten “download” edilerek Türkçe tercümesi yapılarak uygulanacak olan bir test güvenirlikten uzak olduğu kadar iş etiğine de uygun değildir.

Bazen en çok sorulan sorulardan biri “Kişi, envanteri yönlendirebilir mi ?” Bu aslında mümkün gibi görünmesine rağmen pek değil, çünkü olası bir girişimde “Farklı Görünme Eğilimi” gibi testin geçerliliğini sorgulayan bir kriterde kişinin envanteri yönlendirmeye çalıştığı ve kendini olduğundan farklı gösterme eğiliminde olduğunu göstermektedir. Her şey bilimsel temellere dayandığı için bu tarz bir eğilim kendini göstermektedir, o yüzden yöneticilerin gönlü ferah olsun.

Bir diğer merak edilen soru, “Kişinin o anki ruh durumu ile bir ay sonra bu envanteri uygulaması arasında fark olur mu ?” Elbette kişinin o anki ruh durumu önemli, fakat bu kişinin gerçek kişiliğinden sapmalara neden olmasına engel değildir. Örn: Kişinin o an moralinin bozuk olması sebebiyle “Dışa Dönük” faktörü 7 çıkmıştır, ama normalde kişi dışarıya daha açık biridir ve morali iyi iken çıkabileceği sonuç 8’dir. Yani kişinin o anki psikolojik durumu değerlendirme skalasında 1 puan +/- oynamasına neden olmaktadır.

İnsanı Anlamaya Çalışın

Yönetilmesi ve anlaşılması en zor olan insanı anlamak ve onun hakkında daha sağlıklı karar vermek için “Kişilik Envanterleri” tek kriter olamamakla birlikte insan kişiliğini anlama noktasında size yardımcı olacağına inanıyorum.